Ανάπτυξη επικοινωνίας με το παιδί και την οικογένεια

Ως επικοινωνία ορίζεται η αμοιβαία σχέση ανάμεσα σε μια ομάδα δυο ή περισσοτέρων ατόμων, στην οποία το άτομο μοιράζεται τα συναισθήματα, τις σκέψεις, τα βιώματα και τις αξίες του.

Η έννοια της επικοινωνίας, το μοίρασμα από το άτομο σε ένα κοινωνικό σύνολο, αλλάζει συνεχώς μορφή και έχει μια δυναμική αξία τέτοια όση και η δυναμική αξία της εκάστοτε ομάδας που την επεξεργάζεται.

Σε μια οικογένεια, όπως και σε κάθε κοινωνική ομάδα, η επικοινωνία είναι απαραίτητο στοιχείο της εξέλιξης της. Είναι παράξενη η πεποίθηση ότι το άτομο μένει αμετάβλητο στο χρόνο. Πέραν της αλλαγής που βιώνει το σώμα, το άτομο διαφοροποιείται και συναισθηματικά, ωριμάζει και αναπτύσσει τις πεποιθήσεις και τις αξίες που δεν επεξεργάζεται.

Η επικοινωνία σε μια οικογένεια είναι βασικό συστατικό της ενέργειας της και χρειάζεται να καλλιεργηθεί. Να σπείρουν οι άνθρωποι που θα βρεθούν ως δημιουργοί της τον σπόρο της και με πολλή αγάπη και φροντίδα να τον αναπτύξουν. Εκείνοι είναι οι τροφοί της σχέσης τους και της σχέσης της οικογένειας τους.

Γονείς και παιδιά σε αυτή την προσπάθεια χρειάζονται χώρο. Ιδιαίτερα για τα παιδιά η τέχνη της επικοινωνίας είναι πολύ σημαντική, αφού μέσα από την οικογένεια στην οποία ανήκουν αποκτούν τα πρώτα τους βιώματα στο μοίρασμα των σκέψεων και των συναισθημάτων τους.

Επικοινωνία μπορεί να είναι τα πάντα. Ένας σύζυγος που μοιράζεται τα νέα της ημέρας του, ένα παιδί που κλαίει για να ικανοποιηθεί κάποια ανάγκη του ή που γελάει για να δείξει αυτή του την ικανοποίηση, μια φράση αγάπης, ένα αίτημα βοήθειας ή υποστήριξης κ.α. Επομένως αφού επικοινωνία είναι τα πάντα, παντού υπάρχει και επικοινωνία. Το είδος και η πληροφορία που επικοινωνείται είναι αυτό που αλλάζει. Γνωρίζοντας πόσο καλά διαφυλάττουν οι άνθρωποι όσα τους συμβαίνουν μπορούμε εύκολα να συμπεράνουμε ότι συχνά επιθυμούν και να αποφύγουν το να επικοινωνούν αφού μη γνωρίζοντας πως, αντιλαμβάνονται την ανάγκη του να εκφραστούν ως ριψοκίνδυνο παράγοντα για τη ζωή τους.

Αν παρατηρήσετε το παιδί που μεγαλώνει το πιο σημαντικό που του συμβαίνει είναι οι άλλοι. Έρχεται σε επαφή με άλλους ανθρώπους, μαθαίνει και μιμείται συμπεριφορές, λέει για να ακούσουν και ακούει που του μιλούν. Πως μπορεί να κανείς να προασπίσει την τέχνη της επικοινωνίας και να την αναπτύξει σε μια οικογένεια;

· Υποστήριξη. Αν γνωρίζουμε κάτι για τη δύναμη μιας ομάδας είναι ότι όλοι μαζί μπορούν. Είναι σχεδόν αδύνατον να καλλιεργήσουμε ένα σύστημα επικοινωνίας σε μια ομάδα-οικογένεια που τα μέλη της έχουν ασυμφωνία ως προς την διάθεση τους να εκφράζονται.

· Εμπιστοσύνη. Τα μέλη μιας οικογένειας χρειάζεται να μπορούν να εμπιστεύονται το ένα το άλλο. Η δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος είναι βασικός παράγοντας ανάπτυξης της καλής επικοινωνίας στην οικογένεια.

· Ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων. Στη σύγχρονη οικογένεια υπάρχει η ανάγκη τα παιδιά να μένουν πάντοτε ικανοποιημένα ώστε να μην θυμώνουν. Μια γενιά πριν υπήρχε η ανάγκη τα παιδιά να μην θυμώνουν ώστε να μένουν οι γονείς ικανοποιημένοι. Οι γονείς σήμερα αναπαράγουν την ίδια θέση που βίωσαν ως παιδιά. Να είναι όλοι οι άνθρωποι ικανοποιημένοι από τους ίδιους. Αυτό είναι φυσικά αδύνατον, και μεγάλη παγίδα ταυτόχρονα. Μια οικογένεια που τα μέλη τους αντέχουν το ένα το άλλο με τα ειλικρινή συναισθήματα τους έχει κάνει ήδη το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς στο χώρο της επικοινωνίας.

• Μαμά, μπαμπά μιλήστε. Ναι μεν επικοινωνία μπορεί να είναι τα πάντα αλλά χωρίς τα λόγια η επικοινωνία είναι φτωχότερη. Αυτό που οι άνθρωποι φαντάζονται από τις πράξεις και τις συμπεριφορές χρειάζεται να το επιβεβαιώνουν μέσα από τον λόγο, πόσο μάλλον τα παιδιά. Αν ένα ζήτημα δεν «μιληθεί» σε μια οικογένεια, δεν εκφραστεί έτσι ώστε οι άνθρωποι που τους αφορά να έχουν την ευκαιρία να το επεξεργαστούν και να αντιδράσουν τότε δημιουργείται άμεσα ένα μαγικό χαλί, όχι από αυτά που πετούν αλλά που μένουν και αγκυλώνονται καλύπτοντας έτσι όλα όσα φοβάται κανείς να πει.
• Σωστή απάντηση-Τι; Η έννοια μιας απάντησης η οποία να είναι σωστή, δεν υφίσταται. Σωστή σε σχέση με τι; Ας παρατηρήσει κανείς τον τρόπο που επικοινωνεί με τους άλλους, τι μοιράζεται, τι ακούει, χειρίζεται την επικοινωνία των ανθρώπων που τον ενδιαφέρουν άμεσα; Εδώ σχολιάζω την σωστή απάντηση γιατί το περιβάλλον γύρω από μια οικογένεια προσδοκά συχνά απαντήσεις που δεν το αφορά. Τι κάνουν οι σύζυγοι, τα παιδιά, ο σκύλος, η γάτα ή όποιος άλλος αποτελεί το κλειστό σύστημα τους. Δεν έχει σημασία, το να προσδοκάς να επικοινωνήσεις με τους αγαπημένους σου ειλικρινά είναι διαφορετική θέση ούτως ή άλλως.
• Συνέπεια. Χρειάζεται να υπάρχει συνέπεια στον λόγο και στο έργο ώστε να επιτύχει κανείς μια καλή επικοινωνία με τους άλλους. Τα παιδιά ως πιο αγνοί αποδέκτες δέχονται τον λόγο και τις πράξεις των γονιών τους χωρίς αμφισβήτηση. Το παιδί δεν θα καταλάβει γιατί κάτι που λέμε και πιστεύουμε είναι διαφορετικό από αυτό που εμείς κάνουμε ή που αναγκάζουμε το ίδιο το παιδί να κάνει. Επομένως χρειάζεται προσοχή. Συχνά παρατηρώ τους γονείς να «αναγκάζουν» τα παιδιά τους να δείξουν την αγάπη τους, στέλνοντας φιλιά και δίνοντας αγκαλιές σε ανθρώπους που δεν γνωρίζουν τα ίδια καλά πιστεύοντας πως έτσι θα γίνουν συμπαθητικά ή πως θα αγαπηθούν πίσω. Είναι ένα παράδειγμα συναισθηματικού χειρισμού και ασυνέπειας. Μπορώ να είμαι συνεπής στις εκδηλώσεις αγάπης, όντας ο άνθρωπος που τις εκδηλώνει. Το παιδί θα εκδηλώσει με απόλυτη γνησιότητα την συμπάθεια και την αγάπη του όταν έρθει η ώρα να το κάνει.
• Γενναιότητα. Η πιο γενναία θέση που μπορεί κανείς να πάρει σε μια ομάδα είναι αυτή στην οποία γνωρίζει τις αδυναμίες και τις δυνάμεις του. Κάποιος μπορεί να ζητάει παραπάνω βοήθεια και κάποιος άλλος μπορεί να προσφέρει περισσότερο. Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να κατανοούν και οι δύο τη γενναιότητα που χρειάζεται για να λάβουν ή να δώσουν αυτό το οποίο έχουν ανάγκη και διαθέτουν.

Η προσωπική εργασία με στόχο την αυτογνωσία είναι πάντοτε χρήσιμο εφόδιο στην επιτυχία όλων των στόχων που σχετίζονται με την ψυχική υγεία και καλή σχέση με τον εαυτό και τους άλλους. Οι γονείς οφείλουν έστω να σκέφτονται για τον εαυτό τους και τη θέση τους στην οικογένεια συνεχώς. Αν μη τι άλλο η διαδρομή που ο καθένας μας επιλέγει διαθέτει στοιχεία από την σχέση μας με όλους τους σημαντικούς άλλους της ζωής μας.

Με εκτίμηση,

Ραμαντάνη Κατερίνα Νάσια

Ψυχολόγος

Εικαστική Ψυχοθεραπεύτρια

Οι άνθρωποι μπορεί να μη θυμούνται τι έκανες ή τι τους είπες, αλλά πάντα θα θυμούνται πώς τους έκανες να αισθανθούν.

Maya Angelou